Ο κανένας που έρχεται από το πουθενά

 

Γράφει η Ιωάννα Μπαλάφα

Το μυθιστόρημα «Τρομπέτα» της Τζάκι Κέι, (Jackie Kay) που έλαβε το Βραβείο Guardian Fiction 1998, αφορά μια συγκινητική ιστορία για θέματα αυτοπροσδιορισμού, έρωτα και αγάπης. Η συγγραφέας ψάχνει την αλήθεια πίσω από το ψέμα και την πραγματική ουσία των ανθρώπινων σχέσεων χωρίς ψυχαναλυτικές προεκτάσεις.

Στο πρώτο της μυθιστόρημα, η Τζάκι Κέι εμπνεύστηκε την ιστορία από τη ζωή του Μπίλυ Τίπτον, Αμερικανού μουσικού της τζαζ που έζησε σχεδόν πενήντα χρόνια ως άντρας ενώ ήταν γυναίκα, κυνηγώντας την καταξίωση στον ανδροκρατούμενο μουσικό κόσμο του 1950. Η δήλωση του θετού του γιου, «πάντα ήταν ο πατέρας μου», συγκίνησε την Κέϊ και έτσι στράφηκε στη συγγραφή του βιβλίου. Σε αυτό περιγράφει ένα καλά κρυμμένο μυστικό για τον μυθοπλαστικό ήρωα, θρυλικό τρομπετίστα της τζαζ μουσικής, Τζος Μούντι. Μια σειρά συγκλονιστικών αλλαγών έρχονται για το θετό γιο του, όταν μαθαίνει μετά το θάνατο του πατέρα του, ότι στην πραγματικότητα υπήρξε γυναίκα που ζούσε ως άντρας.

Ο αναγνώστης μαθαίνει σχεδόν από την αρχή την αλήθεια, την οποία μόνο η σύζυγος του Μούντι γνωρίζει, καθώς έζησαν παντρεμένοι και ερωτευμένοι μέχρι και το θάνατο του Τζος, ο οποίος απεικονίζεται ως ένας αυστηρός αλλά τρυφερός πατέρας, καλός φίλος και παθιασμένος εραστής. Παντρεύεται μια λευκή γυναίκα που αποδέχεται εξ’ ολοκλήρου την ταυτότητά του και μαζί ανακαλύπτουν την πραγματική αγάπη και το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό. Ο θετός τους γιος, Κόλμαν, μετά από μια σειρά γεγονότων ως προς τα διαδικαστικά ζητήματα της ταφής του πατέρα του, μαθαίνει το βιολογικό φύλο του και βλέποντας για πρώτη φορά γυμνό τον νεκρό πατέρα του, καταρρέει κι έτσι ξεκινά η πλοκή του βιβλίου καθώς εκείνος παλεύει με την οργή, με αναπάντητα ερωτήματα, με θυμό για τους γονείς του, που τον οδηγούν στη διάθεση εκδίκησης μέσα από την καθοδήγηση μιας δημοσιογράφου ώστε να γραφτεί η βιογραφία του πατέρα του με απώτερο σκοπό τη δημοσιοποίηση της προσωπικής του ζωής ώστε να γίνει «μπεστ σέλλερ».

Η αποκάλυψη του βιολογικού φύλου του, προκάλεσε αντιδράσεις τόσο στην οικογένειά του όσο και στη δημόσια σφαίρα Ο γιος ψάχνει απαντήσεις και επιθυμεί ενδόμυχα την αποδοχή και την επανεκτίμηση για την αγάπη του πατέρα του. Η σύζυγος έχει να παλέψει με την απώλεια, με το θυμό του γιου της, με τα ερωτηματικά των ανθρώπων γύρω της και με τις αναμνήσεις. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας διάφοροι χαρακτήρες εμπλέκονται που βοηθούν στη βαθύτερη κατανόηση των πρωταγωνιστών και των ψυχικών διακυμάνσεών τους από τη μία και στην αποδοχή της ταυτότητας του Τζος Μούντι, από την άλλη.

Ο Κόλμαν αναζητά τη δική του ταυτότητα και συνειδητοποιεί από μικρός ότι η ζωή του είναι αλλιώτικη από των άλλων παιδιών καθώς ζει με ένα διάσημο και ταλαντούχο πατέρα, φεύγοντας κάθε τόσο σε περιοδείες και προσπαθώντας να ανταποκριθεί στα πρότυπα του πατέρα του. Η απουσία όμως θα τον μεταμορφώσει εσωτερικά μέσα από τα στάδια του πόνου, της ματαίωσης, της άρνησης και της αποδοχής.

Η αφήγηση είναι πολυφωνική με έντονους ρυθμούς και γρήγορη πλοκή. Η «Τρομπέτα» κατατάσσεται στα 100 καλύτερα σκοτσέζικα μυθιστορήματα όλων των εποχών, συμβάλλοντας στο αποκαλούμενο «τζαζ μυθιστόρημα» στεκούμενο επάξια δίπλα στα έργα των Τζ. Ντ. Σάλιντζερ, Φ.Σκοτ Φιτζέραλντ, Τζακ Κέρουακ και Τόνι Μόρισον.

Η συγγραφέας Τζάκι Κέι γεννήθηκε στο Εδιμβούργο, το 1961, από Σκωτσέζα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα. Υιοθετήθηκε, νεογέννητη, από ένα ζευγάρι λευκών, μεγάλωσε σε ένα προάστιο της Γλασκώβης και συμμετείχε από παιδί σε πορείες διαμαρτυρίας μαζί με τους γονείς της. Φοίτησε στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου της Σκωτίας με σκοπό να γίνει ηθοποιός. Σπούδασε Αγγλική φιλολογία και σταδιακά στράφηκε στο γράψιμο. Με την ποιητική συλλογή «Χαρτιά Υιοθεσίας» κέρδισε το πρώτο βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Βιβλίου της Χρονιάς και το Βραβείο Ποίησης του 1992. Εκεί ξεδιπλώνει τις σκέψεις της για την ιδιαιτερότητα της μίξης φυλών, πολιτισμών και κουλτούρας, προσδιορισμού του φύλου και της σεξουαλικότητας. Έχει γράψει επίσης συλλογές διηγημάτων.

Ο τίτλος του βιβλίου «Τρομπέτα» έχει ενδιαφέρον, καθώς σκοπός της συγγραφέως δεν είναι ο προσδιορισμός του Τζος Μούντυ ως άντρα ή γυναίκα, ως σύζυγο ή πατέρα αλλά ως μουσικού που η ταυτότητά του είναι πάνω απ’ όλα η μουσική του τέχνη. Κάτι που αναδεικνύεται από τις εκπληκτικές περιγραφές των συναισθημάτων του τις στιγμές που αναφέρεται η παρουσία του επί σκηνής.

Το μυθιστόρημα δεν πραγματεύεται γυναικεία ζητήματα έναντι αντρικών αλλά αναδεικνύει με ευαισθησία τη σημασία της πραγματικής ταυτότητας του ατόμου και τις σχέσεις του με την κοινωνία. Υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της αγάπης, της θλίψης, του πένθους και των μυστικών. Εξερευνά τι σήμαινε η σεξουαλικότητα του Τζος Μούντυ για τους γύρω του και πώς αντιμετωπίστηκε μετά το θάνατό του. Η δημοσιογράφος, ο φίλος και συνεργάτης, η μητέρα. Το κοινό που μάλλον θέλει να κοιτάξει από την κλειδαρότρυπα. Ο σεβασμός που κέρδισε ο Τζος Μούντυ κατά τη διάρκεια της ζωής του αλλά και μετά το θάνατό του. Αυτό που σίγουρα συγκρατεί ο αναγνώστης είναι η απόφαση του Τζος Μούντυ να ζήσει όχι ως άντρας ή γυναίκα αλλά ως άνθρωπος αναδεικνύοντας θέματα φύλου και ταυτότητας.

Το μυθιστόρημα πραγματεύεται επίσης το ζήτημα του πόσα οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν σχετικά με την ιδιωτική ζωή του ατόμου, τη στιγμή που η μόνη εξουσία για τον Τζος Μούντυ ήταν τελικά η μουσική και όχι το φύλο και η φυλή.

Η αξία αυτού του βιβλίου είναι πολυεπίπεδη καθώς δείχνει τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν να συγκεκριμενοποιήσουν τη γενικότερη ταυτότητά τους μέσα από καταπιεστικές κοινωνικές δομές και αυστηρούς ή και υποκριτικούς κοινωνικούς ρόλους.

 (στο tovivlio.net & independent.gr)

foto/M.Hardel, Silhouette & Smoke