Γράφει η Ιωάννα Μπαλάφα
Το θέμα που ακολουθεί δεν είναι
πρωτότυπο, αλλά ούτε και αυτονόητο. Πόσοι από εμάς ακολουθούμε το δρόμο της
αφής, αγγίζοντας τους ανθρώπους και εντάσσοντας το χάδι στην καθημερινότητά
μας; Λέγοντας χάδι δεν εννοώ μόνο το ερωτικό αλλά όλες τις μορφές του. Το φιλικό, το αδελφικό, το μητρικό… Θα μου
πείτε (και δίκιο θα έχετε) τις περισσότερες φορές ούτε λεκτικά δεν μπορούμε να
επικοινωνήσουμε, πόσο μάλλον ν’ αρχίσουμε και τα χαϊδολογήματα. Μήπως όμως
αξίζει να προσπαθήσουμε να ακολουθήσουμε
και τον εξωλεκτικό τρόπο; Δηλαδή από ένα φιλικό σκούντημα στην πλάτη έως ένα
τρυφερό άγγιγμα στο χέρι (ή έστω ένα χαμόγελο);
Κι αυτό, όχι επειδή είμαστε καλοί άνθρωποι…αλλά
γιατί η ανάγκη μας αυτή είναι βαθιά εσωτερική μα και αρκετά καταπιεσμένη. Η
αρχέγονη ανάγκη να δώσουμε αλλά και να δεχτούμε το χάδι.
Καταρχάς, η αίσθηση ενεργοποιείται από
τα αισθητικά νεύρα που έρχονται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και
απολήγουν σ’ όλη την έκταση του δέρματος μας. Η πληροφορία του αγγίγματος
δηλαδή, περνά από τον εγκέφαλο και στη συνέχεια διατρέχει όλο το σώμα μας
(αισθήματα πίεσης , θερμότητας και πόνου). Η αισθητηριακή διέγερση παράγει
το αίσθημα, το οποίο είναι οπτικό, ακουστικό, οσφρητικό, γευστικό και αίσθημα
αφής. Μέσα από την αφή, το δέρμα μας αποδεικνύεται ως το σπουδαιότερο
αισθητήριο όργανο που διαθέτουμε. Με τις
αισθήσεις αποκτούμε γνώση του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε και αναλόγως
ορίζουμε τη συμπεριφορά μας, προκειμένου να προσαρμοζόμαστε.
Κάπου εδώ λοιπόν, εμπλέκεται (πέρα από το
βιολογικό) και το ψυχικό κομμάτι του
θέματος. Το πώς νιώθουμε όταν αγγίζουμε κι όταν μας αγγίζουν και πώς η γλώσσα
του σώματος συμβάλλει στην προσαρμογή μας στις εκάστοτε συνθήκες που
αντιμετωπίζουμε. Το χάδι, είναι σημαντικό από τη βρεφική ηλικία ενός ανθρώπου.
Έρευνες στη δεκαετία του ’70, ξεκίνησαν μελετώντας τα μικρά κάποιων ζώων,
καταλήγοντας πως όσα δεν είχαν προσοχή και χάδια από τις μητέρες τους είχαν
δυσκολίες στο ζευγάρωμα όταν ενηλικιώνονταν. Το ίδιο ουσιαστικά συμβαίνει και
με τους ανθρώπους καθώς τα εξωτερικά ερεθίσματα επηρεάζουν το νευρικό σύστημα
άρα και τη συμπεριφορά. Ο ανθρωπολόγος Desmond Morris αναφέρει πως η σωματική οικειότητα που βιώνουμε ως
παιδιά είναι ικανή να καθορίσει ακόμη και τον αριθμό των σεξουαλικών επαφών που
θα έχουμε.
Το άγγιγμα δηλαδή, συντελεί στην καλύτερη ανάπτυξη και στην μετέπειτα
ομαλότερη εφηβική και ενήλικη συμπεριφορά. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της
σωματικής επαφής εκκρίνουμε ενδορφίνες που βοηθούν στην καταπολέμηση του άγχους
και αυξάνουν την αίσθηση της αισιοδοξίας αλλά και την ερωτική επιθυμία.
Αντίθετα, η έλλειψη μιας τέτοιας σωματικής έκφρασης οδηγεί πολλές φορές σε
διαταραχές της διάθεσης, απουσία σεξουαλικής επιθυμίας, ακόμα και φθορά του ανοσοποιητικού συστήματος.
Οι θεραπευτικές προεκτάσεις είναι εξίσου
σημαντικές. Είναι αρκετά συνηθισμένο σε ψυχοθεραπευτικές ομάδες να
χρησιμοποιούνται ασκήσεις που περιλαμβάνουν το κράτημα των χεριών των μελών της
ομάδας ή και τον εναγκαλισμό μέσα από διάφορα παιχνίδια. Είναι ένας τρόπος
έκφρασης οικειότητας, αγάπης, συγνώμης, που βελτιώνει τις επικοινωνιακές
δεξιότητες και οδηγεί σε συναισθηματικούς
δεσμούς. Το άγγιγμα είναι εξίσου σπουδαίο και για άτομα με κινητικές
αναπηρίες, καθώς απεγκλωβίζονται από το σωματικό τους πρόβλημα και μπορούν να
οδηγηθούν στην ψυχοσυναισθηματική τους απελευθέρωση.
Σίγουρα, ο καθένας είναι διαφορετικός…αλλά το
αίσθημα της ασφάλειας που παρέχει η σωματοποιημένη έκφραση αυτών που νιώθουμε
μάλλον αφορά όλους. Ανεξαρτήτου ηλικίας, φύλου, ψυχικής και σωματικής υγείας,
οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης, έχουμε την ανάγκη αυτής της έκφρασης.
Βέβαια, ας μην ξεχνάμε τα στερεότυπα που υπάρχουν, όπως για παράδειγμα, ότι η
τρυφερότητα συνδέεται κυρίως με το ερωτικό παιχνίδι ή ότι η αγκαλιά μεταξύ
ανδρών είναι παρεξηγήσιμη ή επίσης, ότι πολλοί άνθρωποι δεν εισέπραξαν την
τρυφερότητα που χρειάζονταν ως παιδιά, συνεπώς είναι πιθανό να εξελιχθούν σε
απόμακρους ενήλικες, (έχοντας πάντα
υπόψιν τις πολιτισμικές καταβολές του κάθε ατόμου).
Οι λόγοι είναι λίγο έως πολύ γνωστοί. Πολύ
άγχος για τα επαγγελματικά μας, εξαντλητικοί ρυθμοί προκειμένου να προλάβουμε
τις υποχρεώσεις μας, που συνήθως τρέχουν πιο γρήγορα από εμάς, η απομόνωση που
επιφέρουν τα παραπάνω και η ακούσια άρνησή μας να διακρίνουμε την χαρά στα πιο
απλά πράγματα. (Ο κάθε τομέας βέβαια είναι κομμάτι της ζωής μας, αρκεί να τον
τοποθετούμε στις πραγματικές του διαστάσεις). Πού χρόνος δηλαδή, για να αποστασιοποιηθούμε για λίγο και να προσέξουμε
ότι γύρω μας βρίσκονται άνθρωποι που μας εκτιμούν και μας αγαπούν, που τους
εκτιμούμε και τους αγαπάμε και ότι υπάρχει η αμοιβαία ανάγκη για συχνότερη
επικοινωνία και περισσότερη εξωλεκτική επαφή. Μια αγκαλιά ή ένα άγγιγμα, μπορεί
να συμβάλλει σημαντικά στην ασφάλεια και στην επικοινωνία που μπορούμε
ν΄αρχίσουμε να προσφέρουμε ο ένας στον άλλον, ακόμη και να δράσει βοηθητικά
στην αποτελεσματικότερη ανταπόκριση μας στις συνθήκες ζωής. Ας αναλογιστούμε
πόσες ώρες την ημέρα κρατάμε στα χέρια μας το τηλεκοντρόλ ή το πληκτρολόγιο και
πόσες το χέρι του διπλανού μας. Ας σκεφτούμε απλά, πόσο όμορφα νιώθουμε όταν
έχουμε αγκαλιά κάποιον που αγαπάμε και πόση ενέργεια μας δίνει.
Παγκοσμίως, επιτελείται σπουδαίο ερευνητικό
έργο για την αξία του αγγίγματος, από τους κλάδους της κοινωνιολογίας, της
ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας και της παιδαγωγικής. Το συμπέρασμα,
διαβάζοντας κάποια αποτελέσματα, είναι πως το
συναίσθημα δεν παίρνει αναβολή…Υπάρχει μέσα μας για να εκφραστεί και, σε αυτά
που θέλουμε να εκφράσουμε υπάρχει μόνο το σήμερα…ή ακόμη καλύτερα, υπάρχει το
τώρα. Εξάλλου, ανθρώπινη κοινωνία ίσον επικοινωνία, κατά προτίμηση εκφρασμένη
με τον πιο αυθόρμητο, απελευθερωμένο και ειλικρινή μας τρόπο.
(τροποποιημένη αναδημοσίευση)
