Ο φωτογραφικός μας κόσμος

Γράφει η Ιωάννα Μπαλάφα

Η λέξη φωτογραφία είναι σύνθετη και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις φως και γραφή, που αναφέρονται στη δημιουργία οπτικών εικόνων μέσω της αποτύπωσης του φωτός. Από τις πρώτες φωτογραφικές μεθόδους (camera obscura) έως τη χημική φωτογραφία, την νταγκεροτυπία, τη σχέση θετικής και αρνητικής φωτογραφίας και τα σύγχρονα προγράμματα φωτογραφικής επεξεργασίας, εκτός από καλλιτεχνική έκφραση συγγενική με τη ζωγραφική, η φωτογραφική τέχνη λειτουργεί και ως ο άμεσος τρόπος να φτάσουν οι παγκόσμιες ειδήσεις παντού μέσα από τη δύναμη της εικόνας.

Η φωτογραφία εξυπηρετεί την τέχνη αλλά και την είδηση μέσα από τους τομείς της φωτοειδησεογραφίας ως αναπόσπαστο κομμάτι της δημοσιογραφίας, της διαφημιστικής φωτογραφίας, της αρχιτεκτονικής αλλά και της φωτογραφίας τέχνης και δρόμου, ως οπτικό ντοκιμαντέρ.

Η σχέση κοινωνικής φωτογραφίας και αντικειμενικότητας αναδείχθηκε ήδη από την εμφάνιση των πρώτων εικονογραφημένων δημοσιογραφικών περιοδικών ως μια επανάσταση της δημοσιογραφίας και της διαφορετικής πια θέασης του κόσμου και της κοινωνίας μεταβάλλοντας αντιλήψεις και στερεότυπα, επηρεάζοντας παγιωμένα πολιτικά συστήματα και προσπαθώντας να προβάλλει τις αξίες του ανθρωπισμού. Να αποτυπώσει τη χειραφέτηση ομάδων, την κατάκτηση κοινωνικών, πολιτικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων ανοίγοντας νέες μορφές αντίληψης και κατανόησης του κόσμου, σε φωτογραφίες από τα πιο αποκομμένα μέρη του πλανήτη.

Μέσα από την ρεαλιστική αναπαραγωγή και απεικόνιση πολέμων, κατάχρησης εξουσίας, πολιτικών συγκρούσεων και φυσικών καταστροφών ως φωτογραφικά ντοκουμέντα αναλλοίωτα στο πέρασμα των χρόνων, θέτει ερωτήματα με τον πιο άμεσο τρόπο, μεταφέροντας πολλές φορές το χάος και την «κόλαση» που αποτυπώνεται μέσω διακρίσεων και πολέμων ανάμεσα σε φυλές, θρησκείες και ιδεολογίες, πολύ συχνά με περιπτώσεις φωτορεπόρτερ που πλήρωσαν με τη ζωή τους αυτήν την οπτική απεικόνιση συγκρούσεων και άλλων τόσων που απέκτησαν σοβαρούς τραυματισμούς και αναπηρίες.

Παράλληλα όμως, διέπεται από ηθικούς κανόνες και νομικούς περιορισμούς που αφορούν τη βιαιότητα των εικόνων ή καταγεγραμμένες περιπτώσεις δημοσίευσης φωτογραφιών νεκρών χωρίς τη συγκατάθεση των οικογενειών τους. Όλα βέβαια εξαρτώνται από την προσωπική μας αντίληψη και ερμηνεία των γεγονότων και των εικόνων. Πόση βία επιτρέπεται να δημοσιευτεί και σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα ως μέσο χειραγώγησης ειδικά μέσα από την ευκολία της ψηφιακής φωτογραφίας κάνοντας ακόμα πιο πολύπλοκη την ηθική φωτογραφική διάσταση;

Ταυτόχρονα, η φωτογραφία αποτελεί μία από τις ακριβότερες μορφές τέχνης όσον αφορά το τεχνικό κομμάτι αλλά και τις απογειωμένες τιμές σε εκθεσιακούς χώρους και γκαλερί, και είναι άρρητα δεμένη με τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Επίσης αναδεικνύει προβλήματα κοινωνικών ομάδων και μειονοτήτων, ως κομμάτι της εικαστικής θεραπείας που δρα υποστηρικτικά στη λεκτική επικοινωνία, χρησιμοποιώντας το φακό και την κάμερα ως συνδετικό κρίκο με την προσωπική  κυρίως αλλαγή.

Σε όλες τις περιπτώσεις, όταν κοιτάμε μια φωτογραφία, δημιουργούμε συγκεκριμένες αντιλήψεις και ιδέες ή ενισχύουμε τις ήδη υπάρχουσες αποκωδικοποιώντας την εσωτερική μας πραγματικότητα, δημιουργώντας ταυτόχρονα διαφορετικές αντιδράσεις για την αντικειμενική και υποκειμενική εξωτερική πραγματικότητα. Και γιατί όχι, φτιάχνουμε τον κόσμο από την αρχή, μέσα από το αστραπιαίο ψηφιακό ταξίδι των εικόνων. Ούτως ή άλλως η οπτική αντίληψη έρχεται πολύ πριν τις λέξεις. Το να επιλέγουμε να κοιτάμε αποτελεί θεμελιώδη πράξη που ορίζει τη σχέση του εαυτού μας με τον περιβάλλοντα κόσμο, ώστε να ακολουθήσει ο διάλογος που απαιτείται για τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα.
(από το protagon.gr & independent.gr)