Η υπενθύμιση της θνητότητας

 











Γράφει η Ιωάννα Μπαλάφα

Πώς θα ήταν αν τα πιο αληθινά μας λόγια, οι πιο ειλικρινείς μας σκέψεις και συναισθήματα ειπώνονταν στους πιο αγαπημένους μας ανθρώπους μέσω ηχογραφημένων συνεντεύξεων οι οποίες θα αποτελούσαν παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές σε μια λαογραφική παγκόσμια βιβλιοθήκη; Συνεντεύξεις με σκοπό την υπενθύμιση της θνητότητάς μας και του πόνου του ανείπωτου.

Η σύλληψη αυτής της ιδέας ξεκίνησε όταν ο πατέρας του Dave Isay –δημιουργού της πλατφόρμας StoryCorps το 2003- με τον οποίο είχαν πολύ στενές σχέσεις, του εξομολογήθηκε ότι ήταν ομοφυλόφιλος και του περιέγραψε τις εξεγέρσεις και τις συγκρούσεις με την αστυνομία στο Στόουνγολ στο Μανχάταν οι οποίες πυροδότησαν τα σύγχρονα κινήματα υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γκέι. Η ιστορία του κίνησε το ενδιαφέρον κι έτσι πήρε ένα μαγνητόφωνο και πήγε στην περιοχή για να καταγράψει τις μαρτυρίες όσων ήταν παρόντες στις παραπάνω συγκρούσεις. Η εμπειρία αυτή τον έκανε να συνειδητοποιήσει ότι η βοήθεια του μαγνητοφώνου αποτέλεσε τον πολύτιμο σύμμαχο και εργαλείο προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε μέρη και ανθρώπους που χωρίς αυτό δεν θα μπορούσε.

Οι μετέπειτα δουλειές του Isay στο χώρο του ντοκιμαντέρ ήταν ανθρωποκεντρικές και κατέγραψε πολλές ανθρώπινες ιστορίες που υφίσταντο λόγω πολλών παθογενειών των κοινωνικών συστημάτων πρόνοιας και των κοινωνικών δομών. Θέλοντας να κάνει την ίδια τη συνέντευξη το επίκεντρο του ενδιαφέροντος έφτιαξε με την ομάδα του στο σταθμό Γκραντ Σέντραλ έναν θάλαμο όπου ο καθένας, με τη διακριτική υποστήριξη ενός εκπαιδευμένου βοηθού, μπορούσε να πάρει συνέντευξη από κάποιον άλλον τιμώντας έτσι το άλλο πρόσωπο, όπου μετά την ολοκλήρωση, αποχωρούν με ένα αντίγραφο της συνέντευξης και άλλο ένα αντίγραφο αποστέλλεται στο Αμερικανικό Λαογραφικό Κέντρο, στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, ώστε για παράδειγμα τα δισέγγονα ή τρισέγγονα να έχουν την ευκαιρία κάποτε να ακούσουν την ιστορία των παππούδων τους από την ίδια τη φωνή τους.

Το πείραμα έτυχε εξαιρετικής ανταπόκρισης και εξαπλώθηκε σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ με στόχο να διαδοθεί σε όλο τον κόσμο και να αποτελέσει τη μεγαλύτερη συλλογή ανθρωπίνων φωνών. Οι συζητήσεις είναι πολύ προσωπικές και το πλαίσιο της απομόνωσης του θαλάμου βοηθά τους συμμετέχοντες να εκφράσουν βαθιά και επίπονα πολλές φορές ερωτήματα. Μια μητέρα που συζητά με το γιο της που έχει σύνδρομο Άσπεργκερ, ένας σύζυγος που περιγράφει την αγάπη στη γυναίκα του κάνοντας έναν απολογισμό της κοινής τους ζωής, μια μητέρα που πήγε στη φυλακή για να συναντήσει το δολοφόνο του γιού της και που σταδιακά έχτισαν μια σχέση ζωής διδάσκοντας τη δύναμη της συγχώρεσης, ένας πατέρας που ως νέος ήταν μέλος συμμοριών και κάποια στιγμή της ζωής του έκανε εγχείρηση επαναπροσδιορισμού φύλου και συζητά με την κόρη του.

Επιπλέον, υπάρχουν ετοιμοθάνατοι συμμετέχοντες οι οποίοι ξέρουν ότι η ιστορία τους θα ακουστεί όταν εκείνοι δεν θα είναι πια στη ζωή και τα συχνότερα λόγια τα οποία λένε περιλαμβάνουν το ''σ' ευχαριστώ, σε αγαπώ, συγχώρεσέ με, σε συγχωρώ'' ως ανάγκη και αγωνία να μη μείνει κάτι ανείπωτο.

Πολλοί άνθρωποι κλαίνε όταν ακούν αυτές τις συνεντεύξεις παρόλο που ο σκοπός δεν είναι αυτός και ούτε οι περισσότερες ιστορίες είναι στ’ αλήθεια αρνητικές ή απαισιόδοξες. Είναι όμως αληθινές, όχι σεναριακές, όχι καθοδηγούμενες. Οι συμμετέχοντες δεν διαφημίζονται ούτε πρόκειται να γίνουν διάσημοι. Οι συνεντεύξεις κατά τα λεγόμενα του Isay αποτελούν πράξεις γενναιοδωρίας, αγάπης, θάρρους και αξιοπρέπειας που σε κάνουν να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε “ιερό τόπο'' συλλέγοντας τη σοφία της ανθρωπότητας.

Οι συνεντεύξεις που έχουν πραγματοποιηθεί είναι χιλιάδες, με ανθρώπους απ' όλη την Αμερική, από παιδιά έως ηλικιωμένους, από διάφορες κοινωνικές ομάδες, σε ογδόντα τουλάχιστον διαφορετικές γλώσσες και από όλο το πολιτικό φάσμα. Το αποτέλεσμα είναι η μεταβίβαση γνώσης, μέσα από λόγια σκληρά αλλά και σχεδόν ποιητικά που οι άνθρωποι γύρω μας έχουν τη δύναμη να τα εκφράσουν όταν υπάρχει κάποιος να τους ακούσει. Όπως ακριβώς συμβαίνει σε αυτές τις συνεντεύξεις.

Το κοινωνικό πείραμα του StoryCorps παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς πηγαίνει πολλά βήματα παραπέρα από μια απλή συνέντευξη, αφορώντας τον οποιοδήποτε ανάμεσά μας. Την οικογένεια, τους φίλους, τον δάσκαλο, τον ασθενή, τον φυλακισμένο και όλους όσους προσφέρονται να καταθέσουν την προσωπική τους ιστορία για το ποιοι είναι και τί έμαθαν στη διαδρομή της ζωής τους.

Η ομάδα του StoryCorps προσπαθεί να τελειοποιήσει μια εφαρμογή η οποία θα κάνει δυνατή την πραγματοποίηση συνεντεύξεων που θα γίνεται με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού βοηθού όπου θα μπορούν να κρατηθούν τα ηχητικά αρχεία μιας ολόκληρης γενιάς, ανθρώπων που αγαπήθηκαν αλλά και αντίστοιχα ανθρώπων που βρέθηκαν σε αντίπαλους προσωπικούς ή πολιτικούς τόπους ανακαλύπτοντας κοινά βιώματα και γιατί όχι, χτίζοντας δεσμούς εμπιστοσύνης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και στην εκπαίδευση καλώντας τους μαθητές να συμμετάσχουν σε συνεντεύξεις παρουσιάζοντας τα αποτελέσματά τους και διαφυλάσσοντάς τα για πάντα στο αρχείο της ιστορίας.

Η StoryCorps app και η αντίστοιχη ιστοσελίδα StoryCorps.me δημιουργήθηκαν ως μια παγκόσμια πλατφόρμα για την ακρόαση και τη σύνδεση της ανθρώπινης εμπειρίας. Ένα ηλεκτρονικό αρχείο συζητήσεων που θα μας κάνει όπως λέει και ο Isay, να μιλάμε περισσότερο και να φωνάζουμε λιγότερο. Να μάθουμε εμείς αλλά και οι επόμενες γενιές ότι η κάθε ζωή ξεχωριστά είναι σημαντική ακούγοντας τις ανάσες, τους ψιθύρους και τα λόγια όπου το προσωπικό αντικατοπτρίζει το κοινωνικό και αντίστροφα, αποτελώντας παράλληλα μια κοινωνιολογική έρευνα δοσμένη με τον πιο άμεσο τρόπο.

(στο independent.gr & στο Hit&Run)