Γράφει η Ιωάννα Μπαλάφα
Αυτό το αριστουργηματικό βιβλίο γυρνά συνεχώς στο μυαλό μου εδώ και
λίγο καιρό. Όσοι το έχουν διαβάσει μάλλον θα καταλάβουν γιατί. Οι
υπόλοιποι ας το διαβάσουν. ''Σήμερα κηδεύεται ένας συγγραφέας''. Με αυτήν την φράση ξεκινά το μυθιστόρημα ''Η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων'' του Γαλλοαλγερινού Ζαν-Μισέλ Γκενασιά.
Ένα βιβλίο που πυροδοτήθηκε από μια
εικόνα που εντυπώθηκε στο μυαλό του συγγραφέα, εκείνη του Ζαν-Πολ Σαρτρ
και του Ζοζέφ Κεσέλ να παίζουν σκάκι σε ένα αποπνικτικό και φασαριόζικο
παρισινό μπιστρό κάνοντας αστεία μεταξύ τους. Ο συγγραφέας ήταν ακόμη
παιδί και η φαντασία του άναψε για τα καλά καθώς αναρωτιόταν για τις
κρυμμένες φιγούρες πίσω από τις κουρτίνες του μπιστρό και ποιες μπορεί
να είναι οι ιστορίες τους.
Ουσιαστικά το βιβλίο αναδεικνύει και
σκιαγραφεί την δεκαετία του '60 υπό το βλέμμα των προσφύγων και των
μεταναστών. Οι ιστορίες του λαμβάνουν μέρος στο παρισινό μαγαζί Balto,
που αποτελεί την σκακιστική έδρα προσφύγων από κομμουνιστικές χώρες.
Σοβιετικοί, Τσεχοσλοβάκοι, Ανατολικογερμανοί, Πολωνοί, Ούγγροι,
Ρουμάνοι. Τα πτυχία τους δεν έχουν καμία αξία στη Δύση και περιφέρονται
σαν φαντάσματα, (οι κρυμμένες λοιπόν φιγούρες πίσω από τις κουρτίνες)
χωρίς χρήματα, δουλειά, αποκομμένοι οριστικά από τις οικογένειές τους. Η
αγωνία για επιβίωση τα καλύπτει όλα.
Τα διλήμματα και οι καταστάσεις που
βιώνει ο μικρός αφηγητής και οι δραματικές προδοσίες των κυρίαρχων
ιδεολογιών του 20ου αιώνα, σημάδεψαν παραπάνω από μία γενιά και αυτό το
συνειδητοποιούμε όταν διαβάζει μία από τις επιστολές του μεγάλου του
αδελφού που λιποτακτεί από το αλγερινό μέτωπο: "Πρέπει να τα
τινάξουμε όλα στον αέρα...Έγιναν επαναστάσεις και πόλεμοι. Κυβερνήσεις
ανατράπηκαν. Τίποτε δεν αλλάζει. Οι πλούσιοι παραμένουν πλούσιοι και οι
φτωχοί παραμένουν φτωχοί...Όσο δεν κάνουμε μια νέα επανάσταση και δεν
καρατομούμε αυτούς που έχουν σφετεριστεί την οικονομική εξουσία, θα
'μαστε απλώς όλο λόγια...".
Εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους για μια
καλύτερη και ελεύθερη ζωή και στο στέκι τους, στην προσωπική τους
λέσχη, μπορούν να τσακώνονται, να ονειρεύονται, να μετανιώνουν, να
γελάνε, να κλαίνε, να αισιοδοξούν ή να θέλουν να τα τινάξουν όλα στον
αέρα. Τα όσα τους έχουν απομείνει. Οι πρωταγωνιστές είναι οι αισιόδοξοι
επιζήσαντες του ανατολικού μπλοκ που εναντιώθηκαν στους εκμεταλλευτές
και στους εκμεταλλευόμενους. Απαρνήθηκαν τα ιδεολογικά στρατόπεδα,
αυτοχαρακτηρίστηκαν απάτριδες και διέψευσαν τα οράματά τους, κρατώντας
τους δικούς τους ανθρώπους θαμμένους σε κάποια γωνιά του μυαλού
τους. Αφοπλίζουν τον αναγνώστη όταν αναρωτιούνται: ''Γιατί ν' αγωνιστείς
να αποδείξεις ότι έχεις δίκιο όταν η μοναδική πραγματικότητα είναι η
ζωή και ο θάνατος'', όταν την ίδια στιγμή στέκονται αισιόδοξα απέναντι στο άγνωστο μέλλον τους και δηλώνουν: ''Αν δεν αισιοδοξούμε εμείς, τότε ποιος;''.
Δεν μπορώ παρά να πω, ότι την κάθε
ημέρα μια σκέψη κατακλύζει το λογικό μέρος του εγκεφάλου μου: ''Σήμερα
κηδεύεται η ελευθερία'' σε κάθε παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας
και σε κάθε κατάργηση του φαντασιακού μας από τους ψευτοδιδάκτορες και
τους ψευτοδικτάτορες.
Η καθημερινότητα που μας αξίζει, που
αξίζει στους ανθρώπους μακριά από τις γραμμές των συνόρων, σημαίνει
αναζήτηση νέων ιδανικών. 'Όταν πετάς τους ανθρώπους στις πλατείες και
κατόπιν τους μαζεύεις μαζί με τα σκουπιδιάρικα τα ξημερώματα, το ιδανικό
σου δεν θα αντικρύσει ποτέ την ειρήνη. Γιατί την ιστορία ενός τόπου την
φτιάχνουν και οι μετανάστες, με τους προσωπικούς τους αγώνες για την
ένταξη και την αποδοχή. Αυτό θα έπρεπε να αποζητά το προαναφερθέν λογικό
μέρος των εγκεφάλων μας.
Όταν οι μετανάστες μας κοιτούν στα
μάτια, να αναρωτιόμαστε για τις ιστορίες που πολύ θα ήθελαν να
μοιραστούν μαζί μας παίζοντας μια παρτίδα σκάκι σε μια λέσχη όμως ορατή
στο φως της μέρας, μακριά από το ανθρώπινο ρατσιστικό σκοτάδι, μακριά
από την προσφυγιά των κορμιών και των συναισθημάτων, χωρίς φόβο, ίσως
και με αισιοδοξία. Εικόνα πόσο μακριά από την πραγματικότητα άραγε; Εν ολίγοις, πόσο σκοτάδι ακόμα; Οι κουρτίνες όμως πάντα παραμερίζονται και οι άνθρωποι βγαίνουν στο φως.
(στο independent.gr)
