Παιδιά, γονείς, ταυτότητα

 Γράφει η Ιωάννα Μπαλάφα

Το βιβλίο του Andrew Solomon (ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος) "Far from the tree, parents, children and the search for identity", αποτελεί πρότυπο έρευνας δέκα χρόνων, που εξετάζει ιστορίες γονιών στην Αμερική οι οποίοι κλήθηκαν να διαχειριστούν τις ιδιαίτερες καταστάσεις των παιδιών τους.

Ο ίδιος ο συγγραφέας κάνει λόγο για ιστορίες που αναδεικνύουν την τέχνη της αγάπης και συνοψίζουν το τί τελικά σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Δεν περιορίζεται μόνο στην Αμερική αλλά κάνει επίσης αναφορές σε συγκριτικές ευρωπαϊκές μελέτες.

Ο Andrew Solomon ξεκινά το βιβλίο του, αναφερόμενος στις δικές του ιδιαιτερότητες, τη δυσλεξία και την ομοφυλοφιλία του, και πώς αντιμετωπίστηκαν από τους δικούς του γονείς, καταλήγοντας σε μια εκπληκτική ανάλυση της αποδοχής της διαφορετικότητας. Υποστηρίζει ότι η θρησκεία, η φυλή, η γλώσσα και η εθνικότητα μεταβιβάζονται από το γονιό στο παιδί ως ''φυσιολογικά'' στοιχεία της ταυτότητας, άρα αποδεχούμενα από τους γονείς, αλλά στοιχεία όπως σωματικές και νοητικές αναπηρίες ή εγκληματικές συμπεριφορές δεν γίνονται αποδεκτά τόσο εύκολα καθώς λογίζονται ως ''ξένα'' στοιχεία της οικογενειακής ταυτότητας.

Πιο συγκεκριμένα, αναλύει τις εξής καταστάσεις τις οποίες οι γονείς και τα παιδιά έχουν να διαχειριστούν και να αποδεχτούν: αυτισμός, νανισμός, σχιζοφρένεια, σύνδρομο Down, πολλαπλή αναπηρία, κώφωση, μουσικές ιδιοφυίες, παιδιά τρανσέξουαλ, παιδιά που εγκλημάτησαν και παιδιά που γεννήθηκαν από βιασμό. Καταστάσεις καταλυτικές για τη δυναμική μια οικογένειας.

Μιλώντας διεξοδικά με τουλάχιστον τριακόσιες οικογένειες, αναδεικνύει τελικά όλες τις πλευρές του τί ουσιαστικά σημαίνει να είναι κάποιος γονιός, πόσο έτοιμος είναι κάποιος να αποδεχτεί το παιδί του όπως είναι, μετά από πολύχρονες μάχες με προσωπικές ενοχές και καθημερινή διαπραγμάτευση ακραίων συναισθηματικών καταστάσεων.

Εξετάζει το φαύλο κύκλο της σχέσης γονιού-παιδιού-κοινωνίας. Οι ιστορίες του βιβλίου, δείχνουν πολλές φορές, την αποδοχή από το γονιό αλλά τον κοινωνικό αποκλεισμό μιας ολόκληρης οικογένειας. Εξετάζει παράλληλα, το πώς η πρόσβαση στις κοινωνικές δομές είναι καθοριστική για την πορεία ζωής του παιδιού και της οικογένειας αλλά και το πώς οι γονείς αισθάνονται μια γενικότερη κοινωνική αδικία καθώς το σύγχρονο μοντέλο που κυριαρχεί είναι η διόρθωση όλων των αναπηριών. Ακόμη, παιδιά με νανισμό και κώφωση, αναφέρονται σε ''σύγχρονο ολοκαύτωμα'' εάν όλοι οι γονείς μετά από προγεννητικό έλεγχο αποφασίζουν διακοπή της κύησης και αν τα ίδια τα παιδιά στο μέλλον γνωρίζοντας τις κληρονομικές τους ιδιαιτερότητες αποφασίζουν να μην αναπαράγονται.

Ο συγγραφέας μιλά με επιστήμονες, γιατρούς και χειρούργους, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, δικαστές, και κυρίως επιστήμονες από το πεδίο της βιοηθικής που ασχολούνται με τις κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις των παραπάνω προκλήσεων.

Ξεδιπλώνονται σταδιακά όλες οι συναισθηματικές καταστάσεις των γονιών από τη γέννηση του παιδιού μέχρι το σημείο της αποδοχής και των τελικών αποφάσεων για τη ζωή του παιδιού και των ίδιων. Οικογένειες που αντιμετωπίζουν ακραίες προκλήσεις και που σταδιακά ανακαλύπτουν ότι δεν είναι μόνοι καθώς αυτές οι προκλήσεις είναι παγκόσμιες και βρίσκουν υποστηρικτικές ομάδες και κοινότητες. Πολλοί από τους γονείς υποστηρίζουν ότι βρήκαν πολλαπλά νοήματα στην εμπειρία τους με αυτά τα παιδιά, καταλήγοντας όχι μόνο στην αποδοχή αλλά και στον ενεργό ακτιβισμό για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους και τη βελτίωση των κοινωνικών δομών όπως και για την αφύπνιση των συμπολιτών τους στην καταπολέμηση του στίγματος και της ενοχής τόσο για τους ίδιους όσο και για τα παιδιά τους.

Εξετάζει το πώς έχουν αλλάξει οι κοινωνικές παροχές αλλά και η αποδοχή σε σχέση με τριάντα χρόνια πριν. Ο συγγραφέας μιλά με γονείς που πάλεψαν σκληρά με δύσκολες αποφάσεις και αναμετρήθηκαν με τις προσωπικές τους δυνάμεις για το αν μπορούν για παράδειγμα να φροντίζουν οι ίδιοι τα παιδιά τους ή θα πρέπει κάποιο ίδρυμα να αναλάβει αυτό το ρόλο και συνεπώς το στίγμα και τις ενοχές που σε πολλές περιπτώσεις έχουν να αντιμετωπίσουν, όποια απόφαση και αν τελικά πάρουν. Περιγράφονται ακόμη, ιστορίες παιδιών που εγκλημάτησαν αλλά με την γονική υποστήριξη επανήλθαν στο κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον.

Καταλήγει ο Solomon στο πώς εντέλει οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν την ασθένεια και τη διαφορετικότητα, την αποδοχή, τη συγχώρεση, το στίγμα, τη διάκριση και την προκατάληψη. Όλα αυτά που μας διαφεύγουν για τις ιδιαίτερες και προβληματικές καταστάσεις μέσα από τα βιώματα ανθρώπων που συγκλονίζουν όταν λένε πως θα ήταν ίσως καλύτερα για τα παιδιά τους να μην είχαν γεννηθεί σε αυτήν την κοινωνία αλλά παράλληλα δεν θα μπορούσαν οι ίδιοι να φανταστούν τις ζωές τους χωρίς εκείνα.

Γονείς που όφειλαν να προσαρμοστούν μαθαίνοντας καινούριους κώδικες επικοινωνίας με τα παιδιά τους και τον κοινωνικό τους περίγυρο. Αισθήματα ντροπής που μεταβιβάζονται στα παιδιά αλλά και απορίες για το αν στις περιπτώσεις νοητικής αναπηρίας τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη φροντίδα και την αγάπη. Συγκλονιστικές περιγραφές, αλλά το βιβλίο στο σύνολό του είναι ψύχραιμο χωρίς να ωραιοποιεί ούτε να δαιμονοποιεί.

Ένα έργο ζωής που αξίζει να διαβαστεί και να μελετηθεί ενδελεχώς καθώς εξετάζει καθημερινές ανθρώπινες καταστάσεις που μας αφορούν όλους. Καταλήγει στην αξία της ειλικρίνειας και του διαλόγου για τα προβλήματα και η κάθε θεματική αποτελεί μάθημα ζωής, όχι μόνο για τους υποψήφιους γονείς αλλά για όλους.

Ο συγγραφέας ολοκληρώνει το βιβλίο αναφερόμενος στις δικές του προκλήσεις όταν έγινε πατέρας μέσω παρένθετης μητέρας και αναλύει τους προσωπικούς του φόβους αλλά και τα όσα διδάχτηκε μέσα από τις ιστορίες όλων αυτών των οικογενειών με τις οποίες πέρασε δέκα χρόνια της ζωής του, προσπαθώντας να αναδείξει όλες τις πλευρές της μάχης κατάκτησης της προσωπικής ταυτότητας μέσα από τις ιδιότητες του γονιού και του παιδιού. Και το κατάφερε.

(στο independent.gr & στο tovivlio.net)